١

‎باوكەكان نەك باوك، ئەمە واتای چی و بۆچی ئێمە سەروكارێكی تیۆریمان لەگەڵ باوكگەلێكدا هەیە نەك تاكە باوكێك؟ تاكە باوكێكی ناو میتۆدی كاركردنی دەروونشیكاری فرۆید- لاكانی و، شێوازێكی جیاواز لە كاركردن لە یاساكان، لە دەركەوتنی باوكێك لە ڕەمزەكانیدا.

٢

‎گەر ئارەزوو بە پڕێتی ببینین كە ئارەزوو ئارەزووی خۆی دەكات و، ئارەزوو ئارەزووكردنی قوڵپدان و فیچقەكردنە ناكۆتاكانی خودی ئارەزوو بێت، بە دەربڕینە ژیل دۆلوزیەكەی ماكینەیەك بێت كە خۆبەخۆ كار بكات و بەرهەمهێن و بەرهەمهێنەر بێت، لە بەرانبەر ئەم ئارەزووەشدا ئێمە گرتن و گەمارۆدان و كۆنترۆڵكردن و ڕێكخستنی دەزگا و نەزمگەلێك بین و، گرتن  و ئاراستەكردنی ئەم ئارەزووەش كە جەوهەری مرۆڤە، ئەوا گرتن و لەخۆگرتن و ڕێكخستنەكانی (ئارەزوو) فۆرمیولەبوونی جیاواز لە خۆی دەگرێت لە بەستێن و كۆنتێكستی جیاوازی سۆسیۆلۆژیدا. لەم كۆنتێكستەدا (وەبەرهینانی ئارەزوو)، وەبەرهێنانكردن و بەكارخستنی ئارەزووی تاك و گروپیش، شێوازی فۆرمیولەبوونی جیاوازی هەیە. لە بری گرێیەكی ئۆدیپی خێزانی، لە بری باوكی خێزان و پەیوەندییە سێكوچكەییەكەی ئەم باوكە لە (باوك، دایك، مناڵ)، ئێمە لە ئاستێكی دیكە دەركەوتەی ڕەمزی باوكگەلێكی سۆسیۆلۆژیمان هەیە.

٣

‎بە ئیلهاموەرگرتن لە نیتچە و فوكۆوە و، لە سایەی میتۆدێكی ژینیالۆژیدا، ئێمە لەگەڵ هەر فاكت و دیاردە و فینۆمینیكدا مێژوو و دەسپێك و سەرەتایەكمان هەیە بۆ دروستبوون و دەركەوتن و فۆرمیولەبوونی ئەو دیاردە و فاكتە. بە واتەیەكی دیكە لە سایەی ئەم میتۆدە ژینیالۆژییەوە ئێمە تێكشكێنەری وەهم و خورافەی ئەبەدیەتی دیاردە و مانای دیاردەیەكین. هەر لەناو ئەم میتۆدەدا، میتۆدی ژینیالۆژی، ئێمە ڕووبەڕووین بە هێز و گەمەی هێز و ستراتیژی جیاواز لە دروستكردن و بەرهەمهێنانەوەی هەر فاكت و واقیعێك. بە مانایەكی دیكە ئەوەی هێزی نوێیە، ئەوە ململانێی نوێی هێزگەلێكە فاكت و دیاردەیەك دەخولقێنن. دیاردە و فاكت و واقیعێك نیشانەن بۆ كاركردن و چۆنیەتی كاركردنی هێزگەلێك لەناو گەمە و ستراتیژی بەرهەمهێنانەوەی هەژموون و هەژموونكار و هەژموون لەسەر كراو، سەردەستە و ژێردەستە. ئاستێكی گرنگتری تێگەیشتن لە دیاردە و فاكتێك و، دابڕاندنی لە مێژووی پێش خۆی و دۆزینەوەی سەرەتا و چۆنیەتی كاركردنە گوتارییەكان بەرچاوڕۆشنییەكی گەورەمان دەداتێ لە تێگەیشتن لە (مۆراڵێكی زاڵ و هەژموونكار)ی باو و زاڵی سەردەمێك. واتە وەك دەرئەنجام و لێكەوتەی ململانێی هێزەكان ئێمە خاوەنی مۆراڵی سەردەستە و مۆراڵی ژێردەستەین و، ئەو مۆراڵ و ئەخلاقەی كە هەیە و زاڵ و باوە بەرهەمهێنراوی هێز و ململانێكانیانە.

‎لەم بە دیارخستن و كەشفكردنی فاكت و دیاردەیەك، ئێمە ڕووبەڕووین بە فۆرمیولەبوونەكان، لێرەوە و لەناو ئەم میتۆدە ژینیالۆژییەدا ئێمە (نەستێك دەبینین لە ئێستادا)، واتە تەواو پێچەوانەی نەستی دەروونشیكاری فرۆیدۆ-لاكانی، ئێمە نەستێكمان هەیە كە دەسپێكێكی هەیە، نەستێك كە لە ئێستادایە، نەستێك لەناو دابڕاندا، نەستێك كە ئیمكانی كەڵەكەراو و نیشتووەكانیمان دەداتێ كە چۆن بەرهەمهێنراوە و چۆنچۆنی بەرهەم دەهێنرێتەوە. لەگەڵ ئەم نەستەدا ئێمە نەك تەنیا یەك باوك، بەڵكوو باوكگەلێكی زۆری خولقێنراومان هەیە كە دەرهاویشتە و لێكەوتەی (گرێیەكی ئۆدیپی) ئەبەدی نین لە ئاستە سوبژێكتیڤەكەیدا، بەڵكوو باوكگەل و پەیوەندی نوێی باوكەكان لەم نەستە خولقێنراوەدا. لێرەوە من لە بەرانبەر باوكەكان و پەیوەندییەكانیاندا درز و هێڵی هەڵهاتن و دەرچوون و ئیمكانی ئازادی و ڕزگاری دەبینم، ماتریالیزەكردنەوەی نەست و دەركەوتەكانی لەناو (مێژوویەكدا) كە خولقێبراوە.

٤

‎گەر ئارەزوو قوڵپدان و فیچقەكردنی بەردەوام بێت و، ڕێكخستن و ئاراستەكردنی ئارەزوو سۆسیۆسی بێت، ئەوا زەمەن لە كۆنتێكستە كۆمەڵایەتیی و سوبژێكتیڤەكەیشیدا كە هەر ئەم زەمەنە كۆمەڵایەتییەیە و دراوەتەوە ناوەوە، ئێمە لەگەڵ زەمەندا جۆرێك لە ناچاریی و بە ناچاركراوی زەمەنیكمان هەیە كە زەمەنی ڕابردووە، یان چركەساتی زەمەنی ڕابردووە لە ئێستا و لە داهاتووشدا.

زۆر بە كەمی ڕێی تێدەچێت، یاخود هەر ڕێك ناكەوێت مرۆڤ نیگەران و غەمگین بێت لە بەرانبەر داهاتوودا. غەمگینیی و نیگەرانیی و دڕدۆنگی لە بەرانبەر داهاتوودا بڕێكی زۆر سروشتی ڕابردوو وەردەگرێت، بە واتایەكی دیكە ڕابردوو لە داهاتوودا ئامادە دەكاتەوە و لەم ڕابردووە ڕاكێشراوە بۆ داهاتوو، نیگەرانیی و غەمگینی لێدەكەوێتەوە.

٥

‌‎زۆر بە كەمی ڕێی تێدەچێت، یاخود هەر ڕێك ناكەوێت مرۆڤ نیگەران و غەمگین بێت لە بەرانبەر داهاتوودا. غەمگینیی و نیگەرانیی و دڕدۆنگی لە بەرانبەر داهاتوودا بڕێكی زۆر سروشتی ڕابردوو وەردەگرێت، بە واتایەكی دیكە ڕابردوو لە داهاتوودا ئامادە دەكاتەوە و لەم ڕابردووە ڕاكێشراوە بۆ داهاتوو، نیگەرانیی و غەمگینی لێدەكەوێتەوە. زەمەن نەخشەڕێژكراوی كارێكتەرە دەروونی و ڕۆحی و سۆسیۆلۆژییەكانە، واتە زەمەنێك بە ڕووت و قوتی و پەتی بە بێ نەخشێنراوی دۆخە كەسیی و جڤاكییەكان بوونی نییە، هەر لێرەوە زەمەن لە هەر چركەساتێكدا وەربگرین دەكاتە زەمەنی من و ئێمە.

سروشتی مێژوویی هەر تاك و كۆمەڵگەیەك زەمەنەكەی ڕەنگڕێژ دەكات. ڕابردووی من، ڕابردووی ئێمە، ئێستای من، ئێستای ئێمە، داهاتوو و ئاییندەی من، داهاتوو ئایندەی ئێمە. ئەم زەمەنانە مومكین نییە بە ڕووت و قوتی لە دەرەوەی سوژەیەكی مرۆیی وێنا بكرێت. لە یادەوەریدا زەمەنی هەر كردەیەك دیاریكراوە و تەنانەت بارگاوییە بەو چاوەڕوان كردنانەی من/ ئێمە لەو شتەی هەمانە كە لە زەمەن دەكەوێتەوە. ئەڵبەتە ئەم سروشتەی زەمەن و یادەوەری ئەبەدی و ئەزەلی نییە و مێژوویەكی هەیە.

٦

 با نموونەی موسڵمانێكی غەمگین وەرگرین: غەمگینی موسڵمانێك مێژوویەكی هەیە و ئەم غەمگینییە، ئەم نیگەرانییە، ئەم پاسیڤ بوونە مێژوویەكی نوێی هەیە لە سەدەی نۆزدە و بیستدایە. یادەوەرییەكی نوێ خولقاوە لەناو بەركەوتنمان بە هێز و ململانێی نوێ. كوردبوونێكی غەمگینیش بە هەمان شێوە لە كۆنتێكستێكی نوێدا دەخوێنرێتەوە، لە كۆنتێكستێكدا كە لێكەوتەوە بەرهەمهێنراو و بەرهەمهێنراوەی بەریەككەوتنی هێزگەلێكی نوێ و ڕۆحێكی نوێی سەردەمێكە كە دەكرێت كۆتایی سەدەی نۆزدە و تەواوی سەدەی بیست بێت. بەمشێوەیە جەستەیەكی غەمگین، جەستەی (موسڵمانێكی غەمگین و جەستەی كوردێكی غەمگین) جەستەیەكی فۆرمیولەبوو و ڕەنگڕێژكراوە لە هاتنەئارای هێزی نوێ و ململانێ و بەریەككەوتنی هێزی نوێی ناو جەستەی زەمەنێكی نوێ.

بە تەنیا یادەوەری و یادەوەرییەكی غەمگین بەس نییە، بەڵكوو ئێمە ڕووبەڕووین بە كردەیەكی دیكە: كردەی بە یادهێنانەوە و یادخستنەوە و یادكردنەوە. ئەگەر یادەوەرییەك سروشتێكی زیاد لە پێویست غەمگین بێت، ئەوا ئێمە هاوڕێی هێزگەلێكین كە سەرقاڵی بەرهەمهێنانەوەی غەمگینیانەی یادەوەری و یادەوەری غەمگینن.

بە تەنیا یادەوەری و یادەوەرییەكی غەمگین بەس نییە، بەڵكوو ئێمە ڕووبەڕووین بە كردەیەكی دیكە: كردەی بە یادهێنانەوە و یادخستنەوە و یادكردنەوە. ئەگەر یادەوەرییەك سروشتێكی زیاد لە پێویست غەمگین بێت، ئەوا ئێمە هاوڕێی هێزگەلێكین كە سەرقاڵی بەرهەمهێنانەوەی غەمگینیانەی یادەوەری و یادەوەری غەمگینن. كردەی یادكردنەوەی یادەوەرییە غەمگینەكانی موسڵمان و كوردێكی غەمگین و چۆنیەتی دەستبردنی ئیرادە و ویستی هێزە غەمگینەكان لەوەی چی بهێنێتەوە ئێستا و داڕشتنەوەی داهاتوو. نموونەی غەمگینیمان لە بەرانبەر ڕۆژانی پڕ لە شكۆ و سەروەری سەركەوتنەكانمان لە ڕابردوودا، ئەسەف و بێتاقەتییەكی پاسیڤ لە بەرانبەر ئەوەی ڕوویداوە و نایەتەوە و ڕۆژگارێك ئێمە جیاواز بووین لە ئێستا، یاخود شكستەكانمان لە ڕابردوودا كە بەردەوام دەیخەینە ئەستۆی ئەوانیتر، ئەم میكانیزمە بەرگرییە بۆ مانەوە و پارێزگارییەكی پاسیڤ و دۆشدامان لە ئێستا و ترس و نیگەرانی لە ئاییندە و ئەوەی دێت. زەمینەسازییەكی سایكۆ-سۆسیۆلۆژی بۆ هاتنەوە و گەڕانەوەی ڕابردوویەكی غەمگین (هەمیشە زایۆنیزم و خاچپەرستان لە كەمین و بۆ سەدان بۆ فریودانی ئومەت و…) تەواوی ئەو چیرۆكانەی دیكەی ناو پێرسپێكتیڤ و تیۆری پیلانگێڕی كە كردەی لەخۆ هەڵهاتنە.

جەستەی یادەوەریی كوردێكی غەمگینیش لەناو بەردەوام یادكردنەوەكانی تراژیدیا و نەهامەتی و شكست و نسكۆكانماندا. بە ئەندازەیەك یادەوەری غەمگین ئامادەیە لە بەرانبەر هەر پێكەنین و شادی و خۆشییەكی كورتخایەندا دەبێت دڵمان لە دەستماندا بێت و بڵێین: خوا بە خێری بگێڕێت، خوایە ئەم تۆزە خۆشییەمان لێ تێكدەنەیت. (تەنانەت لەوەشدا ئێمە بەو شێوەیە وێنای پەیوەندی خۆمان و خودا دەكەین كە خودا تەنیا سەرقاڵی تێكدانی خۆشییەكانمان بێت و لێمان تێكبدات). هێزەكانی ئێمە، هێزی ئایینی و ناسیۆنالیستیی و چەپ و ماركسیستیش ڕزگار نەبوون لە وێنا غەمگینەكان و لە (قوربانی)، ئەم هێزانەش بە فۆرمی جیاواز سەرقاڵی بەرهەمهێنانەوەی هەستی قوربانی و جەستەی قوربانییدان و غەمگینین. كردەی شۆڕشگێڕی لای ئێمە هەمیشە كردەیەكی غەمگین بوو، ئەمە لە كاتێكدا شۆڕش شادییە. بەمشێوەیە ئێمە یادەوەرییەكی غەمگین و كردەی بە یادهێنانەوە و یادكردنەوە و بیرخستنەوەكانمان كردەی بەرهەمهنانەوەی غەمگینییە و لەوێشەوە ئێمە (ئێستا)یەكی دابڕاومان نییە، داهاتوو و ئاییندەیەكی دابڕاومان نییە لە دەرەوەی غەمگینی.

٧

‎ئا لێرەوە و لەناو ئەم دۆخە غەمگینییەدا، لە بەرانبەر شكست و نسكۆكاندا، لە زەمەنێكی شكاوە و هەڵگەراوە بە خۆیدا، ئێمە دەچینەوە سایە و سێبەری ئەو باوكانی كە غەمگینن و غەمگینیی دێنن، ئەو باوكانەی كە لە دۆخی غەمگینیدا وەك بەركەوتنی ئۆنتۆلۆژی بە خۆمان، دەرگیرمان دەكەنەوە لەگەڵ غەمگینی خۆمان. ئەم باوكە غەمگینانە ئێمە و خۆیان و هەلومەرجی غەمگینی و غەمگین بوون بەرهەم دیننەوە.