واقیع، سیمبوڵ، پاڕادۆکس لە چیرۆکەکانی (سەدرەدین عارف)دا

پاژێک لە سەرەتاکانی لێکۆڵینەوەکە


ڕاسته ‌(سه‌دره‌دین عارف) چیرۆكى زۆرى نه‌نووسیووه‌، ئه‌وه‌شى نووسیوێتى، وێڕاى به‌ها مێژووییه‌كه‌ى، به‌هایه‌كى هونه‌رییانه‌ و ئیستێتیكییانه‌یش هه‌ڵده‌گرێت. چونكه‌ به‌ر له‌ زۆرێك له‌ كاراكته‌ره‌كانى ناو دنیاى ئه‌ده‌به‌كه‌مان دركى به‌ گۆڕانكارییه‌كانى سه‌رده‌مه‌كه‌ى كردووه‌ و زانیوێتى ته‌كنیكى ترادیسیۆنی و شێوازه‌ فۆلكلۆرى و ته‌قلیدییه‌كانى هونه‌رى گێڕانه‌وه‌مان چیدى پێیان ناكرێت گوزاره‌ له‌ په‌یوه‌ندییه‌ تازه‌كانى بكه‌ن كه‌ له‌ گۆڕانێكى بێلێبڕدان، بۆیه‌ په‌ناى بردۆته‌ به‌ر ته‌كنیكه‌ تازه‌كان، كه‌ به‌ر له‌ هه‌موو شتێك ئایدیاى ئه‌وه‌ له‌ ئاوه‌زى وه‌رگر به‌رجه‌سته‌ ده‌كات كه‌ به‌ شێوه‌یه‌كى ئاگامه‌ندانه‌ و شاره‌زایانه‌، به‌ پێچه‌وانه‌ى زۆر له‌ نووسه‌ره‌كانى سه‌روبه‌نده‌كه‌ى ته‌كنیكه‌ مۆدێرنه‌كانى گێڕانه‌وه‌ى به‌كار بردووه‌، هه‌ر له‌ گۆشه‌نیگاى كه‌سى یه‌كه‌مى تاك و كه‌سى سێیه‌مى تاك و جێگۆڕكێى سه‌ره‌تا و كۆتایى، مۆنتاجى كات و شوێن و فلاشباك و مۆنۆڵۆگ و دایه‌ڵۆگ و ته‌داعى و مۆنتاج و گرته‌ى سینه‌مایى و داهێنانى ده‌ق به‌ دیمه‌ن و… تاد، ده‌كرێ بوترێ مه‌عریفه‌ى ته‌واوى له‌باره‌یانه‌وه‌ هه‌بووه‌ و زانیوێتى كه‌ى و له‌ چ بارێكدا به‌كاریان ده‌بات و به ‌كه‌ڵكى چ نیازێك دێن.

بێگومان له‌ ڕێگاى ده‌قه‌كانییه‌وه‌ هه‌وڵى داوه‌ ئه‌و ئاسۆ چه‌قبه‌ستووه‌ تێپه‌ڕێنێ كه‌ چیرۆكى كوردى ئه‌و سه‌روبه‌نده‌ تێیدا گیرى خواردووه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى خاوه‌نى ئه‌زموونێكى ڕه‌سه‌نیش بووه،‌ تێیپه‌ڕاندووه‌. له ‌ڕاستیدا خاوه‌نى ئه‌زموونێك بووه‌ سنوورى مه‌ئلووفى تێپه‌ڕاندووه‌، وه‌كوو ئه‌وه‌ى “ووڵفگانگ ئایزه‌ر” ده‌ڵێت، بۆیه‌ كاریگه‌ری به‌دواى خۆیدا جێهێشتووه‌ و نووسه‌ران و ئه‌زموونه‌كانى ترى والێكردووه‌ بكه‌ونه‌ ژێر كاركرده‌ قووڵه‌كه‌ى، چونكه‌ به‌و گوێره‌یه‌ى دید و دنیابینیى جیاوازى هه‌بووه‌ توانیوێتى شه‌قڵ به‌ ئه‌ده‌بێكى جیاواز ببه‌خشێت و به‌رهه‌مى بهێنێت و ڕه‌هه‌نده‌كان و ناوه‌ڕۆكه‌كانى چیرۆك له‌ زمانێكى بێ زیادوكه‌م چڕ بكاته‌وه‌ و ئاستى واقیعی و ئاستى خودیى تێدا كۆبكاته‌وه‌، یانى خودێتییه‌كى بابه‌تییانه‌ى پێببه‌خشێ. جا بۆیه‌- بۆ ئه‌وكاته‌- خاوه‌نى ده‌قى جیاوازه‌ و ئاسۆیه‌كى جیاوازیشى ده‌سته‌به‌ر كردووه‌ و مه‌رگى چیرۆكى ترادیسیۆنیى ئێمه‌ى ڕاگه‌یاندووه‌ به‌وه‌ى بابه‌تییانه‌ پراكتیزه‌ى نووسینى كردووه‌ و بۆ گه‌یشتن به‌ جه‌وهه‌رى شته‌كانیش په‌رده‌ى له‌سه‌ر واقیع لابردووه‌ و ده‌قێكى به‌رهه‌مهێناوه‌ تێیدا به‌ خوێنه‌ر ده‌ڵێت: ته‌نها پشت به‌ پێدراوه‌كانم مه‌به‌سته‌ و ئاگات له‌ ده‌ره‌وه‌ى ده‌قیش بێت، چونكه‌ ده‌ره‌وه‌ هه‌میشه‌ هاوتاى بابه‌تییانه‌ی ده‌قه‌ و ئه‌ده‌بیش بۆ ئه‌وه‌ به‌رجه‌سته‌ ده‌بێت ئاماژه‌ به‌ ده‌ره‌وه‌ى خۆى بدات، ئاماژه‌ به‌ شتێك بدات كه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ى خۆیدایه‌.

لەسەرەوە لە دوگمەی (داگرتنی کتێب) ئەم لێكۆڵینەوەیە بە فایلی (pdf) دابگرە.