“چامەی بێلاڕووسیا”
لە كۆتاییدا، بڕیارم دا لێرە بمرم
لەژێر بەفری سپیی ڕووسیا
لەژێر هەنگاوی كیژە بەژنڕێكەكانی
كە پێكەنینەكانیان بێدەنگیی ئێوارە دەڕەوێننەوە
لێرە لەم دارستانە دوورەدا…
حەز ناكەم لە نیشتیمانەكەمدا بمرم
حەز لە بێدەنگیی لم و خەمۆكیی خوێ ناكەم
حەز ناكەم گۆڕەكەم بە كێلێكی خەمگینەوە لە ڕیزی گۆڕی ئەو هاوڕێیانەم بێت كە جەنگ دەستەكانی بردن و لەوێ بەدەم تۆقین لە فریشتەی مەرگ و پرسیارە بەدخووەكانەوە خەوتن…
وەك سەربازێكی كۆن
وەك جەنگاوەرێكی پێشوو لە دەشت و كێو و زۆنگاوەكان
دوای ئەوەی جەنگ لێم گەڕا چەند ساڵێكی دیكەش بەبێ هۆكار هەناسە بدەم
مافی ئەوەم هەیە كە ئەو گردە سەهۆڵینانە هەڵبژێرم بۆ ئەوەی لەژێریاندا بە ئارامی و دڵخۆشییەكی شاراوەوە بخەوم
لە ڕاستیدا، شتەكان بەو ڕادەیە خراپ نەبوون
ژیان لە نیشتیمانی مندا هەندێك جار گەشتێكی چێژبەخشە و
هەندێك جاری تریش ماندووكەر
بەڵام مردن لەژێر بەفری سپیدا كۆتایییەكی گونجاوە بۆ ڕۆحم،
ڕۆحی جەنگاوەرە كۆنەكە…
دەستمت بۆ هەڵدەشەقێنم هۆ خاكی دوورەدەست
نیشتیمانم…
دەستمت بۆ هەڵدەشەقێنم دایكە…
بە دەستێكی لەرزۆك و بە فرمێسكی دەستەمۆوە
دەست بۆ خۆشەویستەكانم هەڵدەشەقێنم و
ساڵانی گەنجیی شكۆمەندمیان پێشكەش دەكەم.
ساڵانی هەشتاكان، كە ساڵەكانم وەك جرجی ڕەش لە پشت ساترەكانەوە بازیان دەدا
لە نێوان قولـلە و كەندەكەكانەوە
لەوێ لەسەر هێڵێكی ئاگریندا
لە فاو
لە دەریاچەی ماسییەكان لەسەر چیای ماوەتی كوردستان و
گردەكانی كیسكا لە مەندەلی
كاتێك تۆپهاوێژ و هاوەنەكان ڕاشكاوانەترین مۆسیقای خۆیان دەژەنن
بۆ ئەوەی سەربازەكان جارێك بەرەو مۆڵەت و
جارێكی تریش بەرەو گۆڕستان بڕۆن
دەستت بۆ هەڵدەشەقێنم ئەی شارەكەم
دەست بۆ شەقامی ڕەشید هەڵدەشەقێنم
بۆ پەیكەری ڕەسافی
بۆ ڕووبار و نەورەسە گێژەكان و
شۆستەكانی وەزیرییە و بابولموعەززەم
بە دەستی جەنگاوەرێكی كۆن
بە دەستێك كە گولـلە بە ڕووتییەوە دەنێت،
كاتێك كە (بی‌كەی‌سی) هەموو ئەو شتانە بوو كە هەمبوون لەسەر هێڵێكی ئاگرین،
دەستێكی سست هەڵدەشەقێنم كە گولـلە بە ڕووتییەوە دەنێت و
هەندێك جاریش وشەگەلێك لەژێر ناوی خوازراوەوە دەنووسێت
لەپێناو نەوەی نوێ و ئارامیی دەروون!
بەو جۆرە لە بەفری ساڵی ٢٠١٣ نزیك دەبمەوە
بە ماڵئاواییكردن لە گەرمیی بەتینی خۆر و پاشماوەی تەپوتۆز و
ئەو گەوجێتییانەی ساڵانیكی ژیانمی تەنیبوو
مرۆڤ چەندە خۆشبەختە كاتێك بۆی دەڕەخسێت بە ئازادییەكی تەواوەوە بەفری سەرتاپا سپی وەك پەتوویەك بۆ كۆتا خەوی خۆی هەڵبژێرێت
لەو چەند ساڵانەی كە ماومە
لە کووخێکی بچووكدا دەژیم لە دەوروبەری شاری مێنسك
گوێ لە مۆسیقای مۆزارت و شۆپان و بیتهۆڤن دەگرم
كاتێكیش كە بەهار دێت و پەپوولەكان لە نزیك پەنجەرە دوورەدەستەكانەوە دەفڕن، ڤیڤاڵدی دەبێتە چارەسەرە گونجاوەكە
هۆسەرل و
مارتن هایدیگەر و
میرلۆپۆنتی دەخوێنمەوە
بۆ ئەوە نا كە بزانم “هۆشیاری هەر ئەو بوونەی مرۆڤە كە فڕێ دراوەتە سەر زەوی”
بەڵكوو بۆ ئەوەی واتایەكی قووڵ ببەخشمە ژیانم
كە پاساو بۆ مردنم بهێنێتەوە لەناو بەفری سپیی ڕووسیا
ڕووسیای سپی كە بە ڕێكەوت پێیدا تێپەڕیم و
لە كۆتاییدا بڕیارم دا لێرە بمرم،
لەژێر بەفری سپیی ڕووسیا
لەژێر هەنگاوی كیژە بەژنڕێكەكانی
كە پێكەنینەكانیان بێدەنگیی ئێوارە دەڕەوێننەوە
لێرە لەم دارستانە دوورەدا…
لێگەڕێ كیژۆڵەكە یاری بە ژیانت بكات
پێی مەڵێ كە تۆ كەسێكی شەرمنی
چیرۆكی كۆنی بۆ مەگێڕەوە
ڕستەی گەمژانەی وەك “هۆشیاری جگە لە هۆشیاری بەو شتەی كە بە ئارامی و بە دانایی دەرناكەوێت” زیاتر چییە؟
ئەی هەرزەگەڕ
خۆتی پێ بسپێرە
لێگەڕێ كیژۆڵەكە یاری بە ژیانت بكات
وەك جەنگاوەرێكی كۆن لە بەیانییە ساردەكاندا لەگەڵی ڕێ مەكە
پەنجەكانت مەتەقێنە وەك باوەژن
لەتاو ماندووێتی ئاهـ هەڵمەكێشە
-ئاهـ، شەو باش نەخەوتووم، چونكە باران لە شووشەی پەنجەرەكانی دەدا
ئەی ڕەوتەڵە
لێگەڕێ كیژۆڵەكە یاری بە ژیانت بكات
كتێبێكی پێشكەش مەكە لەبارەی هەڵاتنی ناپلیۆن لە دوورگەی سانت هێلانە
لە بەهاردا پاڵتۆیەكی ڕەنگتێری بۆ مەكڕە
ئاغزەجگەرە فڕێ مەدە ڕووباری نارڤاوە
بە ڕووی پۆلیسی هاتوچۆدا مەخەنەوە
بە گەلحۆیییەوە دەست بۆ پیاوانی ئاگركوژێنەوە هەڵمەشەقێنە
-مرۆڤ چییە جگە لە كۆمەڵێك یادەوەریی ڕەقوتەق!
هۆ ساویلكە
لێگەڕێ كیژۆڵەكە یاری بە ژیانت بكات
بە واقوڕماوی لە وێستگەی شەمەندەفەری تالین مەوەستە
لە پیشەی باوك مەپرسە
سەیری كاتژمێرە كلاسیكییەكەت مەكە
وا پیشان مەدە كە پەلەیت
-گوێم لە هەواڵەكانی ئێوارە نەگرتووە!
هۆ بێئاگا
لێگەڕێ كیژۆڵەكە یاری بە ژیانت بكات
قسە لەبارەی سیاسەت مەكە
وەك وەرگێڕێكی بەویقار لای فرۆشیاری ڕۆژنامەكانەوە مەوەستە
پێی مەڵێ كە تۆ لیبڕاڵییت و
ئایین بایەخێكی ئەوتۆی نییە لە ژیانت
كاری بەوەوە چییە؟
هۆ گەمژەڵە
خۆشەویستی بۆت دەخەنێتەوە
لێگەڕێ كیژۆڵەكە یاری بە ژیانت بكات
لە وڵاتە خودانبەختە دوورەكەدا
دانایییە كە لەژێر باران گۆرانی بڵێیت
لەگەڵ قەرەجه پیرەكەدا گۆرانی بڵێیت و
لەگەڵیدا بە خۆشی و سانایییەوە وشەكان بڵێیتەوە
(هۆ غەوارە، ئەو ڕۆژانەی لە ژیانت ماوە، بەنرخە و قەرەبوو ناكرێتەوە…)
گەمژایەتییە كە وا بكەیت لە یەك بچن…
ئەی نەزانكار
ئەوە كۆتا هەلی تۆیە
لێگەڕێ كیژۆڵەكە یاری بە ژیانت بكات
“چامەی ئۆكرانیا بۆ ئانا ئاخماتۆڤا”
لەژێر باوبۆرانی زستانی ئەمساڵ
ژنێك كە لە تۆ دەچێت لەگەڵ سەگەكەی بە بەردەم پەنجەرەكەمدا تێدەپەڕێت
مۆسیقای چایكۆڤسكی شوێنەكە پڕ دەكات
بە پاڵتۆ درێژەكەیەوە لە ناكاو ڕەق ڕادەوەستێت، وەك پەیكەری داستانێكی بێپاڵەوانێتی
لە ساڵی ١٨٨٩ لێرە لە دایك نەبووم
پێشتریش ئۆكرانی نەبووم
بە دیاریكراوییش لە ئۆدیسا نەبووم
لەوێدا لەژێر خۆرێك لە دایک بووم
كە بە یەك زمان قسە دەكات و بە دەستە توندەكانی وەرزەكان دەگرێت
كە جەنگەكان زاوزێ دەكەن و گژوگیای خەمۆكی گەشە دەكەن و
ئاسمان پارچە بە پارچە جلەكانی خۆی دەدڕێنێت و
ڕوومەتەكانی خۆی بە نینۆكی ترس دەڕووشێنێت…
پێش ئەوەی دەستەسڕی چامەكانی تۆم پێ بگات كە لەسەر كەشتی و پاپۆڕە خەمبارەكانی ئۆدیسا دەمگوت:
«شیعری پەتی كەس ناینووسێت جگە لە كەڵەگاكان»
ئاخماتۆڤا، ژنەشاعیرەكانی ئەوێ چەقاوەسوون
زۆرینەی كات بێدڵ و بێچامەشن
ژاوەژاوی هەڵەوەڕییان بێزارم دەكات و
كاتێكیش كە گوڵێكی وەنەوشەیی بۆ یەكێكیان دەهاوێژم، لە مەودای نێوانماندا وشك دەبێت
یان دەگۆڕێت بۆ شەمشەمەكوێرەی قوڕین
لە بەغداد لە دایك بووم
ئەو بەغدادەی كە هۆلاكۆ لە ساڵی ١٢٥٨ لەژێر ڕەحمەتی بوەیهییەكان و
سەلجووقییەكان و
سەفەوییەكان و
عوسمانییەكان و
پادشاكان و
كۆمارییەكان و
لەژێر ڕەحمەتی بەڕیتانیای مەزن و
ئەمریكا و فڕۆكەكان، لە بیری كرد
ئەو بەغدادەی كە هۆلاكۆ لە بیری كرد و
ئەویش هەروەها و بە تایبەت لەو كاتەدا دەستم لێ بەر دەدات كە دەستم لە هەوایەكی سارددا بەستراوەتەوە و
سەرم لەژێر ئاسمانێكی خۆڵەمێشییە و
پێیەكانم لەسەر شۆستەی سپیدا دەڕوێن.
قسە لەگەڵ خۆمدا دەكەم
لەبارەی ئەو چامانەی هێشتا لەژێر ئەو ئاسمانانەدا لە دایك نەبوون
لەبارەی بوون و نەبوون
مرۆڤ و چارەنووسی و
شتانێكی دیكەش…
ژنێك كە لە تۆ دەچێت لەسەر لای پێچی ڕێگاكە وەستاوە و زەردەخەنەم بۆ دەكات
سەگەكەشی وەك نامۆیەك پێم دەوەڕێت و
بە پاڵتۆ درێژەكەیەوە لە شەقامە نیمچەڕووناكەكەدا وەك پەیكەری داستانێكی بێپاڵەوانێتی، ڕەق ڕادەوەستێت
لە باخچەی شیڤچینكۆ و
لەژێر چڵی درەختە ڕووتەكانی
سیگارەكەم دادەگیرسێنم و بە دووكەڵەكەی وێنەی شارانێك لە تەپوتۆز و گەلانێك لە هەڵیت و تووڕەهاتی دەكێشم
لە ناكاو، باڵندەیەكی نامۆ بە تۆقاوییەوە لە بۆشاییدا دەفڕێت
لای پێچی ڕێگاكە بە ئاراستەكەی دیكەوە
پۆلێك نەورەس دەفڕن لە نزیك پاپۆڕە پەرێشانەكان
چونكە لە بێدەنگیی هەڵەتاویی ئەم جیهانە و چڕێتیی بووندا
چامەگەلی بێهەرزەوەڕی و بێقاقا لە دایك دەبن
بە تەواوی وەك تێپەڕینی كەسێك بە تاریكیدا
بۆ ئەوەی لە پشت بارهەڵگرێكی لەكاركەوتوو خۆی بشارێتەوە
تەنیا نیم لە كییڤ
تەنیا نیم لە خاركۆڤیلیست
لە تەنیشتمدا پێڵاوی كچێك كەوتووە كە لەناو بەفرێكی چڕدا گیری خواردووە
هەروەها یادەوەریی ڕووناكیشم لە تەنیشتە
كە بیرە كۆنەكەی لەم ئێوارەیەدا هەڵدەكەنێت
مرۆڤ دەژیت و دەور دراوە بە سەرینگەلێك لە ئازار
بە جۆرێك كە نە گۆرانی سوودی بۆی دەبێت نە دەنگدانەوەی قڕەقڕی كەشتییەكانی بەندەرەكە
لە تەنیشت و لە پشتیشمەوە، سەگی ساڵەكانم دەوەڕێت و پشیلە ڕەشەكانیشی دەمیاوێنن…
ئەوەیە چارەنووسی نامۆ
ئەوەیە تەڵەكانی ئەنگوستەچاو
كاتێك یەكێك بڕیار دەدات ژیانی شاعیرێك بژیت و
بە ویقارەوە بۆ ناو دڵی گوناهـ تێپەڕێت.
كییڤ – ٢٠١٣
“بازاڕی فرۆشتنی سەگ لە ئیستۆنیا”
دوای كەمێك
لەو شوێنە (لە بازاڕی فرۆشتنی تووتكەسەگ) دەردەچم بە هاوەڵیی تووتكەسەگێكی بچووكی خۆڵەمێشی
تووتكەسەگێكی بچووك كە تەواوی ئەو ماوەیەی لە ژیان ماومە دەوەڕێت و
بە كلكە كورتەكەی بێباكیم نوێ دەكاتەوە و
لەگەڵمدا چاودێریی باڵندەی ڕۆژە ونبووەكان دەكات
تووتكەسەگێكی هێمن دەكڕم
تووتكەسەگێك كە بە نزیكەییی دوو مانگە لە دایك بووە و
دەبمە هەموو ئەو شتانەی كە لەم جیهانەدا بۆی گرنگە
دەبمە قەدەر و چارەنووسی
گرنگ نییە كە ئەم تووتكەسەگە میهرەبان بێت و
چاوەكانی چاودێریی هەنگاوەكانم بكەن و
كاتێك دەگەڕێمەوە ماڵەوە جلەكانم بۆن بكات و لە بەردەممدا هەڵبەزودابەز بكات!
وەكوو من بە تەمبەڵی دەژیت و
لە ڕۆژانی پشوودا داهێزراو دەبێ
لەوانەیە پشوودرێژ بێت و
بە دوو چاوی خەمبارەوە ژانەكانم لەگەڵ بەش بكات
هەموو ئەوەی ئێستا بۆم گرنگە
ئەوەیە یەكێك لەو تووتكەسەگە بچكۆلانە هەڵبژێرم
كە لە ئارەزووی من بچێت بۆ سووڕانەوە بە بێئیشی
لە حەپەسانی من لە فڕۆكەخانەكان بچێت.
وەفادار و ئارامگر دەبم لەگەڵیدا
كاتێك هەست بە كشوماتی دەكات یان
بە دووبارەبوونەوەی ئێوارەكان دەحەپەسێت و
لە دوورەوە بە ئازادییەوە ڕەفتار لەگەڵ خەیاڵەكانیدا دەكات و
بەفرە چڕەكانی بیر دێتەوە
بە خۆشەویستییەوە دەست بە سەریدا دێنم و چاوم پڕ فرمێسک دەبێت بۆ خۆی و
بۆ دایكی كە نایناسێت
دایكە ئیستۆنییەكەی كە سیماكەی بیر ناكەوێتەوە
هێشتا بیرم لە ناوی نەكردووەتەوە
چونكە نازانم چ تووتكەسەگێك دەكڕم
لەوانەیە ناوێكی ئیستۆنی بۆ هەڵبژێرم
لەوانەشە ناوی فرۆشیارە قژكاڵەكە: (ئێرینا)ـی پێ ببەخشم
یان لەوانەیە پێشووتر دایکی بیری لەمە كردبێتەوە
بەڵام لە سەرەتا و كۆتاییدا، دەبێتە هەڵگری ناوێكی لێڵ…
ناوێك كە واتای نییە
هەر هەردووكمان دەیزانین؛ من و ئەو
پیش ئەوەی شوێنەكە جێ بهێڵم
وێنەیەكی فۆتۆگرافی كارێكی باش دەبێت
وێنەیەك كۆمان بكاتەوە بۆ یادگاریی ئەم دیدارە
وێنەیەك كە بە دیواری ژیانمەوەی هەڵبواسم.
تووتكەسەگە بچكۆلانەكە گەورە دەبێت
(تامی) گەورە دەبێت و ئەوە ناوە نوێیەكەیەتی
بە ئازار و حەسرەتەوە سەیری ئەم وێنەیە دەكات و
دڵی پڕ دەبێت لە ئیرەیی
لەبەر ئەوە نا كە من لەگەڵ تووتكەسەگێكی دیكەم كە ئەو نایناسێت
بەڵكوو لەبەر ئەوەی كە من لەو شوێنە ئاشنایە دەوەستم
لەو شوێنە دوورەی كە سۆزی بۆی دەچێت
لەوێ لە بازاڕی فرۆشتنی تووتكەسەگاندا
لە ئیستۆنیا، ئەو ئیستۆنیایەی كە ئەو لێیەوە هاتووە
شاعیرێكی میللی نیم تا پێت بڵێم: ڕووخسارت لە كولێرەیەك دەچێت لە ئێوارەیەكی زۆر سارددا و
پێكەنینت لە مۆسیقای قەرەجان
شاعیرێكی میللی نیم تا گۆرانیت بۆ بڵێم:
پرچت لە ئاڵاكانی مەغۆل دەچێت كاتێك شار و قەڵاكان دەسڕنەوە لەڕێی گەشتی ماندووكەریان بەرەو شكۆمەندیی جەنگیزخانی مەزن…
من شاعیرێكی میللی نیم
تا پێت بڵێم: تۆ نیشتیمانمی و ئامادەم لە مەیدانە شكۆمەندەكانی جەنگدا بە جەربەزەیییەوە بمرم و
تۆ كۆتا جەنگی عوسمانییەكانیت كاتێك بە هۆی سەرماوسۆڵەوە لە بەردەم دەروازەكانی ڤییەننادا دەمرن.
پیاهەڵدانی لەو شێوەیەم نەگوت و چاوەكانتم لە چاوی گامێشێك نەچواند كە نیوەی لە زەلكاوەكاندا نوقم بووە و نیوەكەی دیكەشی بەم زووانە لەناو بەلەمێكی باریكدا لە بوون ڕادەمێنێت
ئەوەم نەگوت، چونكە من شاعیرێكی میللی نیم
شاعیرێك نیم كە پاشا و ئیمپڕاتۆڕ و ژەنەڕاڵەكان بەرز دەنرخێنێت و
ماتەمینی و لاواندنەوە بۆ پێشەنگ و قەشەكان دەنووسێت
شاعیرێكی میللی نیم
كە بریسكەشیعرێك دەنووسێت لەسەر ئەو برینانەی كە دووریت جێی هێشتووە لەسەر دیوار و قەڵا نەخۆشەكانی ڕۆحی
بەو جۆرە نیم، نازانم ببمە شاعیرێك بۆ نیشتیمان و گەل و جەماوەر
یان شاعیرێك گۆرانی بە شكۆمەندیی گەل و ئەو پاڵەوانانەیدا هەڵبڵێت كە بەسەر ئەسپەكانیانەوە بە مێژوودا تێدەپەڕن و بریسكەی شمشێرەكانیان مەرگ دەبەشێتەوە لە دارستانە ڕەشەكاندا
شاعیرێكی میللی نیم
من شاعیری تۆم
شاعیری نامۆیی ولاوازی وكشوماتیی زستانتم
نەمریم ناوێت لە سەراكاندا
نامەوێ چامەكانم لەناو نامیلكەكاندا بنوون
نامەوێ وێنەكەم لە ڕۆژنامە دێرینەكاندا دەنگ بداتەوە
نامەوێ یادەوەرییەكانم لە كتێبخانەكاندا بێ پچڕان ڕۆژەكانمان بخوێنێتەوە
نامەوێ بڵێن خالید موتڵەگ شاعیرێكی شكۆمەندە
هیچ یەك لەوانەم ناوێت
بەسمە كە چامەكانم لەنێو قەدی جلە كۆنەكانتدا بنوون و
یەكێكیان لە نزیك شوێنخەوەكەتدا هەڵواسرابێت كە تێیدا دەڵێم:
خۆشەویستم من شاعیرێكی میللی نیم
لەژێر بارانی ئەو جیهانەدا و لە نزیك شەپۆلەكانی ڕووباری دیجلە و نەورەسە گێژەكانی…
نزیك لە شەقامی موتەنەببی
پشت بە دیوارێكی تەڕەوە دەدەم و دووكەڵی سیگارەكەم فڕێ دەدەمە هەوای پایتەخت
لەگەڵ ئەوەی كە بە دەنگێكی كز گۆرانییەكی كۆن دەڵێمەوە بەڵام ئەوە مۆسیقا نییە كە بیرم سەرقاڵ دەكات
هەروەها ئەوەی بیرم سەرقاڵ دەكات ڕوخساری ئەو هاوڕێیانە نییە كە چلساڵییان تێپەڕاندووە، نا…
نە ئارەزووی تێپەڕین بە بەردەم جامی قاوەخانەی حەسەن عەجمیی تاریك و خەمهێن ئەو شتەیە كە ئێستا بیری لێ دەكەمەوە!
هەموو ئەوەی كە دەكرێ بە بیر بێتەوە شەمەندەفەری ژیانمە كە بە خێرایی تێپەڕی
هەر بۆیە چیتر دەستەواژەی (شاعیری گەنج) پێش ناوەكەم ناكەوێت
چەند جوانە كە شاعیرێكی گەنج بیت لە ساڵی ١٩٩٣ یان سەرەتاكانی ٢٠١٣ لە بەغداد
شاعیرێكی گەنج كە كچێكی لاواز و نائومێد خۆشی دەوێت و
بە كچەكە دەڵێت: «هەوری بێهاوڕێ» و ئەویش پێی دەڵێتەوە:
«درۆزن خۆشم دەوێی…»
چیتر ڕۆژگار بە خۆریچكەیەكی* نەبەردەوە هەرزەكار نییە و ئەوەتا ئێوارەی مەلوول بە شەقامەكاندا پیاسە دەكات
ئەمە ئێستا لە ساڵی ٢٠١٣ ڕوو دەدات
بە تەواوی وەك ئەوەی لە گەراجی بابولموعەززەم ڕووی دەدا
كاتێك لە زستانی ١٩٩٣ـدا جیا دەبووینەوە؛ تۆ بەرەو ماڵ و منیش بەرەو یەكێتیی نووسەران
تۆ ئێستا لە پشتی زەریاكانەوەیت و
منیش لە فڕۆكەخانەكاندا وێڵم و
جەنگەكەكانیش چیرۆكە خەمبارەكەمان فڕێ دەدەنە شارە غەمگینەكەوە…
——————
*خۆریچكە: ناوێكی بچووككراوە بۆ خۆر یان ڕۆژ.