پیتەر سینگەر
پیتەر سینگەر

به‌رگری له‌ ڕووه‌كیبوون

12ی ته‌مموز، 2022

ئایا ده‌توانین به‌رگری له‌و كارانه‌ بكه‌ین كه‌ به‌رانبه‌ر به‌ ئاژه‌ڵه‌كان ده‌یكه‌ین؟ ڕه‌نگه‌ مه‌سیحییه‌كان، یه‌هودی و موسڵمانه‌كان په‌نا ببه‌نه‌ به‌ر ده‌قه‌ پیرۆزه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی پاساو بهێننه‌وه‌ بۆ باڵاده‌ستیان به‌سه‌ر ئاژه‌ڵه‌كاندا. به‌ڵام هه‌ر كاتێك دووركه‌وتینه‌وه‌ له‌ دونیابینیی ئایینی، یه‌كسه‌ر ڕووبه‌ڕووی “پرسی ئاژه‌ڵان” ده‌بیینه‌وه،‌ به‌بێ ئه‌وه‌ی بتوانین هیچ پێشگریمانه‌یه‌كمان هه‌بێت له‌باره‌ی ئه‌وه‌وه‌ كه‌ ئاژه‌ڵه‌كان له‌ پێناوی سوودی ئێمه‌…

دەیخوێنمەوە
blank

خوا و ئازارچه‌شتن

11ی حوزه‌یران، 2022

دینێش دسوزا (Dinesh D’Souza) كه‌ ڕه‌خنه‌گرێكی مه‌سیحی كۆنزه‌رڤاتیڤه،‌ ئه‌ركێكی ته‌بشیری له‌ ئه‌ستۆ گرتووه‌ بۆ گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ بێ باوه‌ڕه‌‌كاندا له‌باره‌ی بوونی خوداوه‌. ئه‌و ڕووبه‌رووی هه‌ر كه‌سێكی به‌ناڤوده‌نگ بووەته‌وه كه‌ توانیبێتی ‌ده‌ستی پێی بگات، دیبه‌تی له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌كه‌ له‌ دانیاڵ دینێت، كرستۆڤه‌ر هیتشنز، و مایكڵ شارمه‌ر كردووه‌. منیش بانگهێشته‌كه‌یم په‌سه‌ند كرد، و گفتوگۆیه‌كمان له‌ زانكۆی بایۆڵا ئه‌نجام دا.…

دەیخوێنمەوە
blank

خودا و ژن له‌ ئێران

18ی نیسان، 2022

*** نه‌نكم یه‌كێك بوو له‌ یه‌كه‌مین ئه‌و ژنانه‌ی كه‌ بیركاری و فیزیایان له‌ زانكۆی ڤێنا خوێندووه‌. كاتێكیش له‌ ساڵی ١٩٠٥دا خوێندنی ته‌واو كرد، زانكۆكه‌ی بۆ به‌رزترین ڕێزلێنان‌ به‌ربژێری كرد، ئه‌ویش به‌ پێشكه‌شكردنی ئه‌نگوستیله‌یه‌ك كه‌ پیته‌كانی سه‌ره‌تای ناوی ئیمپراتۆری له‌سه‌ر هه‌ڵكۆڵڕابوو. به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پێشتر هیچ ژنێك هه‌ڵنه‌بژێردرابوو بۆ پێدانی ئه‌م خه‌ڵاته‌‌، فرانز جۆزیفی ئیمپراتۆریش ڕه‌تی…

دەیخوێنمەوە
blank

بۆچی ده‌نگ بده‌ین؟

24ی ئه‌یلول، 2021

به‌و پێیه‌ی هاوڵاتییه‌كی ئوسترالیاییم، له‌ هه‌ڵبژاردنه‌ فیدڕاڵییه‌كه‌ی ئه‌م دواییانه‌دا ده‌نگم دا([1]). هه‌روه‌ها ٩٥٪ ئه‌و ئوسترالیایانه‌ش كه‌ ناویان تۆماركراوه‌ بۆ ده‌نگدان ده‌نگیان داوه‌. ئه‌م ژماره‌یه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رچاو جیاوازه‌ له‌و ڕێژه‌یه‌ی له‌ ولایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكادا هه‌یه‌، پێشوازیكردنی خه‌ڵكی له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی سه‌رۆكایه‌تی ساڵی ٢٠٠٤ی ئه‌مریكا زۆر به‌ ئا‌سته‌م ‌گه‌‌یشته‌ ٦٠٪.، هه‌روه‌ها له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی كۆنگرێسدا كه‌ له‌ ماوه‌ی…

دەیخوێنمەوە
blank

ڕێگری له‌ له‌ناوچوونی مرۆڤ

3ی ئایار، 2021

زۆر له‌ زاناكان بڕوایان وایه‌ كه‌ هۆكاری له‌ناوچوونی به‌كۆمه‌ڵی دا‌ینه‌سوڕه‌كان پێداكێشانی هه‌سارۆكه‌یه‌ك بووه‌ به‌ زه‌وییدا، ئایا ده‌كرێت چاره‌نووسێكی هاوشێوه‌ ڕووبه‌ڕووی مرۆڤ ببێته‌وه‌؟ ئه‌مه‌ ئه‌گه‌رێكه‌ ڕێی تێ ده‌چێت. ناسا چاودێری زۆرینه‌ی هه‌سارۆكه‌ گه‌وره‌ و زۆر له‌ هه‌سارۆكه‌ بچوكه‌كانیش ده‌كات كه‌ نزیكن له‌ زه‌وییه‌وه‌. ئه‌گه‌ر ده‌ركه‌وت كه‌ هه‌سارۆكه‌یه‌كی گه‌وره‌ له‌ ڕێگادایه‌ خۆی به‌ زه‌وییدا بكێشێت، ئه‌م زانیارییه‌‌…

دەیخوێنمەوە
blank

تێچووی تراژیدیی پابه‌ند نه‌بوون به‌ زانسته‌وه‌

25ی نیسان، 2021

تابۆ مبێكی به‌ درێژای ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی كردنی ئه‌فریقای باشوور، ئه‌و كۆده‌نگیه‌ زانستییه‌ی ڕه‌تده‌كرده‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێت‌ ڤایرۆسی نه‌مانی به‌رگری مرۆڤ (HIV) هۆكاره‌ بۆ‌ توشبوون به‌ ئایدز، و ڤاكسینه‌كانی دژ به‌م ڤایرۆسه‌ له‌ توانایاندایه‌ ژیانی ئه‌وانه‌ ڕزگار بكات كه‌ تووشی ئه‌م ڤایرۆسه‌ بوون. له‌ بری ئه‌وه‌، مبێكی چووه‌ پشتی كۆمه‌ڵێكی بچووك له‌ زانایانی دژبه‌ر‌ كه‌ هۆكاری دیكه‌یان…

دەیخوێنمەوە
blank

ئایا هاوڕه‌گه‌زخوازی لادانە لە ئەخلاق؟

3ی نیسان، 2021

له‌م ساڵانه‌ی دواییدا، هۆڵه‌ندا، به‌لجیكا كه‌نه‌دا و ئیسپانیا دانیان نا به‌ هاوسه‌رگیری نێوان كه‌سانی هاوڕه‌گه‌زدا. ده‌وڵه‌تانی دیكه‌ش هه‌ن ڕێگه‌ ده‌ده‌ن به‌ بوونی سه‌ندیكا مه‌دەنییه‌كان كه‌ كاریگه‌ریی یاسایی هاوشێوه‌یان هه‌یه‌. هه‌روه‌ك ده‌وڵه‌تانی دیكه‌ش زۆرن یاساگه‌لێكیان داناوه‌ كه‌ دژایه‌تی هه‌ڵاوێردنی ڕه‌گه‌زی ده‌كه‌ن له‌سه‌ر بنچیینه‌ی ئاراسته‌ی سێكسی كه‌سه‌كان، له‌ بواره‌كانی وه‌ك نیشته‌جێبوون و دامه‌زراندندا (خستنه‌ سه‌ركار). له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا،…

دەیخوێنمەوە

بیركردنه‌وه‌ له‌باره‌ی مردووەكانه‌وه‌

29ی ئازار، 2021

به‌م نزیكانه‌ كتێبێكم له‌باره‌ی باپیرم له‌ سه‌ری دایكمه‌وه‌، ده‌یڤید ئۆبنهایم، بڵاوكرده‌وه‌([1]). كه‌ ڤێناییه‌كی به‌ ڕه‌گه‌ز یه‌هودییه‌ و یه‌كه‌م ئه‌ندامی بازنه‌ی سیگمۆند فرۆید و دواتر بازنه‌ی ئالفرد ئادله‌ر بووه‌. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی به‌رده‌وام هه‌وڵیداوه‌ بۆ دۆزینه‌وه‌ی ده‌روونناسی مرۆیی، به‌ڵام خراپ هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ مه‌ترسی نازییه‌ت كردبوو، هه‌روه‌ك به‌ په‌له‌ ڤێنای جێنه‌هێشت له‌ كاتی داگیركردنی نه‌مسادا له‌ لایه‌ن…

دەیخوێنمەوە
blank

په‌یكه‌ر بۆ ستالین؟

15ی ئازار، 2021

هیتله‌ر و ستالین دوو دیكتاتۆری دڕنده‌ بوون، كه‌ له‌سه‌ر ئاستێكی فراوان تاوانی كوشتنیان ئه‌نجامداوه‌. به‌ڵام، له‌ كاتێكدا مه‌حاڵه‌ خه‌یاڵی ئه‌وه‌ بكه‌ین كه‌ په‌یكه‌رێك بۆ هیتله‌ر له‌ به‌رلین، یان هه‌ر شوێنێكی تری ئه‌ڵمانیا دابنرێت، به‌ڵام په‌یكه‌ره‌كانی ستالین دووباره‌ له‌ زۆر جێگای جۆرجیا (شوێنی له‌دایكبوونی) دانرانه‌وه‌، واش چاوه‌ڕوان ده‌كرێت وه‌ك به‌شێك له‌ كاری وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی سه‌رجه‌م سه‌ركرده‌كانی سۆڤیه‌ت،…

دەیخوێنمەوە
blank

گورچیله‌ بۆ فرۆشتن؟

10ی كانونی دووه‌م، 2021

له‌ مانگی ڕابردوودا، لیڤی ئیزهاك ڕۆزنباومی بازرگانی برۆكلین له‌لایه‌ن پۆلیسی شاری نیونیۆركه‌وه‌ ده‌ستگیر كرا، پۆلیس تۆمه‌تی ئه‌وه‌ی خستبووه‌ پاڵ، كه‌ نێوه‌ندگیرییه‌كی ڕێكخستووه‌ بۆ كڕینی گورچیله‌یه‌ك‌ له‌ به‌رامبه‌ر ١٦٠ هه‌زار دۆلاردا، ئه‌م ڕووداوه‌ هاوكات بوو له‌گه‌ڵ ده‌رچوونی یاسایه‌ك له‌ سه‌نگافوره‌، كه‌ هه‌ندێك ده‌ڵێن ئه‌م یاسایه‌ ده‌بێته‌ هۆی كردنه‌وه‌ی ڕێگا بۆ بازرگانیكردن به‌ ئه‌ندامه‌كانی جه‌سته‌وه،‌ له‌و وڵاته‌دا.…

دەیخوێنمەوە
blank

ئایا ده‌توانین تێكڕای گشتی به‌خته‌وه‌ری نه‌ته‌وه‌یی زیاد بكه‌ین؟

15ی كانونی یه‌كه‌م، 2020

له‌ سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی مه‌مله‌كه‌تی بچووكی بۆتان له‌ شاخه‌كانی هیمالایه‌ به‌ دوو شت ده‌ناسرێته‌وه‌: نرخی به‌رزی ڤیزه‌ی ئه‌و وڵاته‌، كه ئه‌مه‌ش‌ ڕێژه‌ی گه‌شتكردنی بۆ ئه‌و وڵاته‌ كه‌مكردۆته‌وه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌و سیاسه‌ته‌ی كه‌ پشتگیری به‌هێزكردنی “تێكڕای به‌خته‌وه‌ری نه‌ته‌وه‌یی” ده‌كات له‌ بری گه‌شه‌كردنی ئابووری.  له‌ ڕاستیدا ئه‌و دوو شته‌ په‌یوه‌ستن به‌ یه‌كه‌وه‌، گه‌شتكردنی زۆر بۆ ئه‌و وڵاته‌ ئابووری…

دەیخوێنمەوە
blank

شه‌مپانزییه‌كانیش خه‌ڵكن

6ی كانونی یه‌كه‌م، 2020

تۆمی تەمەنی ٢٦ ساڵە. له‌ زیندانێكی تاكه‌كه‌سیدا لەنێو‌ قه‌فه‌سێكی ته‌لیندا ڕاگیراوه‌‌. ئه‌و هه‌رگیز به‌ هیچ تاوانێك سزا نه‌دراوه‌، به‌ڵكوو هیچ تاوانێكیشی نه‌كردووه‌. ئه‌و له‌ گوانتانامۆ ده‌ستبه‌سه‌ر نه‌كراوه‌، به‌ڵكو له‌ گلۆفرسفیله‌ له‌ نیویۆرك. چۆن ده‌بێت شتی وا ڕووبدات؟ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی‌ تۆمی شه‌مپانزییه‌. پرۆژه‌ یاسای مافه‌كانی نامرۆڤه‌كان ئێستا پشتی به‌ستووه‌ به‌ ڕێوشوێنێكی یاسایی دێرین كه‌ خۆی…

دەیخوێنمەوە