هونەری شێوەکاریی سوریالی
سوریالیزم یان ئۆڵتراڕیالیزم، بزووتنەوەیەکی هونەری کولتوورییە کە لە ماوەی دەیەکانی دووەم و سێیەمی سەدەی بیستەمدا لە فەرەنسا گەشەی کرد و بزووتنەوەکە کاردانەوەیەک بوو لە دژی ئەو وێرانکارییەی کە بەهۆی ئەو عەقڵانییەوە دروست بوو کە پێشتر سەرکردایەتی کولتوور و سیاسەتی ئەوروپای کردبوو.
دەتوانرێت هونەری سوریالیستی وەک هونەرێکی ئازاد و ناواقیعی پێناسە بکرێت کە بە ئازادی و تەواو لەسەرخۆ گوزارشت لە بیرۆکە و بۆچوونەکان دەکات، بەبێ بەربەستی ئەو عەقڵانیەتەی کە لەو سەردەمەدا زاڵ بووە، تەرکیز لەسەر ناوەڕۆکی هونەر دەکات نەک فۆرمەکەی، لە بەرهەمەکانیدا پشت بە خەیاڵ و مرۆڤ دەبەستێت نائاگایی و دروستکردنی هێماکان کە دەریدەبڕن. هونەرمەندانی سوریالیزم لەسەر تیۆرییەکانی فرۆید پێشەنگی دەروونشیکارییان گرتەبەر، بە تایبەت سەبارەت بە لێکدانەوەی خەونەکان.
سوریالیستەکان لە ڕێگەی کۆمەڵێک تەکنیکەوە هەوڵیان داوە ڕێکەوتنە کۆمەڵایەتییەکان تێپەڕێنن بۆ گەڕان بەناو نائاگاییدا، لەوانە وێنەکێشانی ئۆتۆماتیکی، تۆمارکردنی وێنەکان بە شێوەیەکی خۆبەخۆ و بێ کۆنترۆڵ و کۆنترۆڵنەکراو، کە هونەرمەند بەشێک لە جەستەی مرۆڤ دەکێشێت، بۆ نموونە سەری خۆی، پاشان دەچەمێنێتەوە کاغەزەکە و دەیگوازێتەوە بۆ هونەرمەندی داهاتوو.، کە بەشی داهاتوو زیاد دەکات، و بەم شێوەیە تا باقی ئەندامەکان تەواو دەبن.
سیفەتەکانی هونەری سوریال
– ناواقیعی و خەیاڵی فراوان.
– ئاڵۆزی.
– نادیار.
-بەکارهێنانی ئایکۆن.
-وەسفی خەیاڵ و خەونەکان بکە.
– پشت بەستن بە نائاگایی.
شێوازی هونەری سوریال
سوریالیستەکان بە دوو شێوە پشتیان بە وێنەگرتنی بەستبوو:
شێوازی یەکەم/ پشت بەستن بە ئەنترۆپۆمۆرفیزمی واقیعی، شێوازێک کە لەلایەن هونەرمەندی ئیسپانی “سەلڤادۆر دالی”یەوە داهێنراوە و ناوی لێ نراوە (قسەکردن بە خەونەکان) و ئەویش هێماکانی خەونی بەکار هێناوە بۆ بەرزکردنەوەی شتە سروشتییەکان بۆ سەرووی واقیع لەژێر مەرجی ئەنترۆپۆمۆرفیزمی سروشتی خۆیان.
شێوازی دووەم/ هاوشێوەی شێوازی دووڕەهەندی تەختی کوبیستییە و ئەم لێکچوونەش بەهۆی ئەوەی لە فۆرمەکانی ئەزموونی نزیکترە بڵاو کرایەوە، بەڵام جیاوازە لە سوریالیزم لەوەی کە گرنگی بە شێوە و وێنە و ئەندازە نادات.
تایبەتمەندییەکانی قوتابخانەی سوریالیست:
– گێڕانەوەی خەیاڵ بۆ شوێنی کۆنی خۆی.
– ئامانجی دەربڕینی خۆیەتی دوور لەو سانسۆرەی کە عەقڵ دەیسەپێنێت.
– هەروەها ئامانجی خۆخزاندنە لە قووڵاییی نائاگایی بۆ گەڕان بەدوای سەرچاوەی ئیلهامبەخش بۆ هونەرمەند لە ڕێگەی سوریالیزم و سەرگەردانی لە نائاگاییدا.
– هەروەها دەرئەنجامی ناخۆشییەکان بوو، وەک چۆن دوای جەنگی جیهانیی یەکەم هات و، هەموو ئەو نووسەر و هونەرمەند و شاعیرانی ڕزگار کرد کە پەنایان بۆ برد، بۆ ئەوەی ڕزگاریان بێت لە دڵەڕاوکێ و گرژی بەهۆی ئەوەی کە ئەزموونیان کرد لە ترسناکییەکانی… کاریگەریی جەنگەکە.
– دەربڕینی ڕاستگۆیانە، وەک چۆن هونەرمەندی سوریالیست نزیکە لە نیوە خەوتووە، بۆیە دەست و فڵچەی خۆی بە دەربڕین ئازاد دەکات و لەم حاڵەتەدا تابلۆکە ڕاستگۆترە.
