سەركەوتنی ڕووتی زمان
بە چاوێكی پڕ لە بیركردنەوە و هەست، چاوێك كە (زمان) وەك بوونەوەرێكی چالاك تەماشا دەكات، بوونەوەرێك كە پرۆسیسەی پرسیارەكانی بوون و خەیاڵەكانی داهێنان و ئاگری بەرهەمهێنانەوە و نووسین خۆش دەكات، سەركەوتنی ڕووتی زمان دەنووسم. كەواتە بیركردنەوە و پرسیاری ئەو نووسین و خوێندنەوە و بەرهەمهێنانەوەیە لە پێگەی دال یان مەدلولدا كورت نابێتەوە، بە مانایەكی دیكە کتێبی…
دەیخوێنمەوە
فەلسەفەی ڤیتگنشتاین
(لۆدڤیگ جۆزێف یۆهان ڤیتگنشتاین 1889-1951) فەیلەسوفى نەمساوى هەڵگرى ڕەگەزنامەى بریتانى، جوولەكە ئایین، بە یەكێك لە گەورەترین فەیلەسوفانى سەدەى بیستەم دەژمێردرێت، نووسینەكانى لەنێوان هەردوو جەنگى جیهانیدا شۆڕشێكى گەورەى لە فەلسەفە و فەلسەفەى زماندا نایەوە، لە بوێریدا بە سوكرات ناس دەكرێت. سەرەڕاى شێوازە ئاڵۆزە نیتشەوییەكەى توانى بیركردنەوەى فەلسەفییانە و ڕێگاى مامەڵەكردن لەگەڵ مەسەلە فیكرییەكان بگۆڕێت، چونكە لاى…
دەیخوێنمەوە زێدە بیابان
بە دەربڕینەکانی هونەرمەندی شێوەکار (قەرەنی جەمیل) پێشکەشە (١) ئازادی لە نەخشەی بیابان دەتکێ باران لە هاواری سەراب دەبێ بە ڕیشۆڵە ریشۆڵەكان دەنووک لە تیشکى ڕووناکى دەگرن لە ئاودا تیشکی ڕووناکی دووبارە هەڵدێ ئەوەتا لێرەم وەک ڕووکاری ڕەشبردنەوە. (٢) جوانی ڕەفتاری بیابان هێشوو و هێشوو دەکا رابردوو خۆڵەمێشییە ئەوەتا لێرە دادەنیشم لەنێو ئێوە ئاخۆ هەست بە…
دەیخوێنمەوە دۆن کیخۆت
دەشێ هەردوو چەمكی (شێتێتی) و (یاخیبوون) لە زەقنەبوونەوەی تێرنەبوونێكی بەردەوامی دەروونی و واقیعی جێگیری نەریتگەرادا كورت بكەینەوە. تاك بیر لە تەسكردنەوەی سنوورەكانی ناخ دەكاتەوە و كۆمەڵگا بیر لە كۆنترۆڵكردنی بەهاكانی ڕزگاری دەكاتەوە. شێتی سنووری تێرنەبوونی ناخی تاكی داهێنەرە، یاخی ڕێگای ڕزگاری نیشانی كۆمەڵگای مرۆڤایەتی دەدات. یەكەمیان ئازادكردنی تاكە لە كۆمەڵگا و دووەمیان ئامانجی بەدەستهێنانی ڕزگارییە…
دەیخوێنمەوە كات و بەدواگەڕان و داهێنان
عەقڵی زمان چ لە زمانی ستاندارد و چ لە زمانی گشتیدا عەقڵێكی ڕێكخەرە، هەمیشە بە دوای ئەو دەستەواژە و فۆرمەلانەدا دەگەڕێت، كە بۆ بارودۆخەكە شیاو دەكەوێتەوە، ئەوانەی دەلالەت لە زەمەن بە مانا گشتییەكەی و بە كۆی جیاوازییەكانیانەوە دەكەن. بێگومان چەمكی (زەمەن/ كات) هەڵگری كۆمەڵێك ئیشكالییەتی فەلسەفییە، لە فەلسەفەی بوونگەراییدا بوونی مرۆڤ وەك بوونێكی زەمەنی پێناسە…
دەیخوێنمەوە میكانیزمی ژیانی زمان و مرۆڤ
سوكرات نووسین بە نیگاركردن دەچوێنێ. زمان لەو وشانە پێك هاتووە، كە وێنە دەخەنەوە و لەسەر پێیەكانیان وەستاون. زمان لە نووسیندا دەجووڵێتەوە وەك ئەوەی لە ژیاندا بێت. بەڵام زمان لەبەرامبەر كێ قسان دەكات؟ هەڵبەتە زمان بەرامبەر هەمووان و بۆ كەس قسان ناكات، زمان لە نووسیندا تاكە چارەیە، بەڵام نووسین تەنها نیگاركردن نییە!. زمان لە گفتوگۆكردندا زیندووە،…
دەیخوێنمەوە دەق بۆ حەقیقەت، دەق بۆ چێژ
چێژ كۆمەڵە حاڵەتێكی مینتالیتییە، كە مرۆڤ هەستی پێ دەكات و بەرەو خۆشی و كرانەوەی ئەرێنی دەكاتەوە. بنەمای چێژ هەوڵدانە بۆ خۆشی وەرگرتن. بنەمای چێژ لای فرۆید پێچەوانەی بنەمای حەقیقەتە، چونكە حەقیقەت ئارەزووەكان وەدوا دەخات. بە مانایەك لە ماناكان بارت دەڵێ چێژی دەق ئەو ساتەیە كە جەستەی (وەرگر/خوێنەر) تێیدا بە فەزا تایبەتییەكانی خۆی دەگات. ئەگەر چێژی…
دەیخوێنمەوە مەیلی تەكنۆلۆژیا، مەیلی زمان
ئەمڕۆ مرۆڤ لەنێو بڕێكی زۆری سیستمی پێكگەیاندنی ڕۆژانەدا گیری خواردووە، كۆمەڵێ ڕووداو و یەكەی سیمیۆلۆژی وردی ڕێكخراو و ناڕێكخراو، زمان و نازمانی… ڕۆڵی خۆیان لە ژیانماندا دەگێڕن و دنیابینیمان دیاری دەكەن. لێرەوە ئیتر تێدەگەین بنەمای ژیان لە دنیای پاش حەقیقەت و زیرەكیی دەستكرد لە ڕیشە میتافیزیكییەكەی پچڕاوە! بەدیوە ڕۆشنبیرییەكەشی تێدەگەین شاشەی ژیان هەر تەنها بەرهەمی…
دەیخوێنمەوە فه‌لسه‌فه‌ى جه‌سته
بێگومان زمان سروشتێكى ته‌مومژاویی هه‌یه. له میانى لایه‌نه نادیاره‌كه‌ى زمانیشدا ڕەگەزدۆزی به‌رجه‌سته ده‌بێت، لێره‌وه‌یه زمان گه‌مه ده‌كات و ئێمه گه‌مه به زمان ده‌كه‌ین. به مانایه‌كى دیكه زمان گه‌مه‌كه‌رى تێدایه وه‌ك چۆن چه‌ندین ڕێسا و یاساى تایبه‌ت به خۆى هه‌یه، كه هه‌ندێكیان له‌گه‌ڵ یه‌كتر جیاواز و نێودژ ده‌كه‌ونه‌وه. له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه ده‌مه‌وێ بڵێم هه‌ر له چاخى…
دەیخوێنمەوە
ڕۆمانی پاسەوانانی خودا
لەنێوان زەمەنى داخراو و زەمەنى کراوەدا
گفتوگۆى برگسۆن[1] و ئاینشتاین[2] لە بارەى زەمەنەوە گفتوگۆیەکى سایکۆلۆجى/ فیزیاییە، بەڵام هەندێ لە فیزیاییەکان دەیانەوێ تێگەیشنێکى تاکڕەهەند بە زەمەن ببەخشن و ئەو کەلێنە دابخەن، کە ئەپیکۆرییەکان بە کراوەیى جێیانهێشتووە! لێرەدا گرفتى قسەکردن لەسەر زەمەن لەلاى برگسۆن قسەکردنە لە زەمەن وەک مەسەلەیەکى خودى، وەک مەسەلەیەک کە بە مرۆڤەوە بەندە، بەڵام لاى ئاینشتاین و قسەکردنە لەسەر حەقیقەتێکى…
دەیخوێنمەوە